Vraag: Wat hebben meteorieten, kikkers, koorts en kanker met elkaar gemeen?
Antwoord: Ze worden alle vier wel gebruikt als metafoor om de urgentie van het klimaatprobleem aan te duiden.
Marcel van Dam trapt vanavond de uitzending van De Achterkant van het Gelijk over klimaatverandering af met de volgende vergelijking: Stel dat wetenschappers erachter komen dat een grote meteoriet over twee jaar waarschijnlijk gaat inslaan op aarde. 95% van de wetenschappers is het erover eens dat de meteoriet de aarde zal raken, 5% denkt echter dat ‘ie rakelings langs de aarde zal scheren. De vraag aan de tafelgasten: lukt het de wereldleiders om snel overeenstemming te bereiken over maatregelen?
Als ik me goed herinner (ik was vorige week bij de opnamen, maar het geluid was niet altijd even duidelijk) waren de antwoorden niet uitgesproken ja of nee. Mijn antwoord zou zijn geweest: Ja!
Dit scenario en de urgente risico’s die eraan verbonden zijn staan echter in geen verhouding tot de mogelijke dreiging die er van klimaatverandering uitgaat. Die verandering is veel langzamer (een sluipmoordenaar? Nog een leuke metafoor) en wordt daardoor door velen niet als urgent gevoeld, iets wat Ed Nijpels (de man die het energie-akkoord moet uitvoeren) in de uitzending een aantal maal benadrukte. En Jeroen van der Veer (ex-topman Shell) bracht de metafoor in van de kikker die onmiddellijk uit water van 100 graden zal springen, maar rustig blijft zitten als het water geleidelijk opwarmt (een metafoor die wel vrij goed weergeeft hoe de wereld reageert op de opwarming van de aarde):
Hoe urgent is klimaatverandering?
Sommigen mensen beschouwen de hogere IPCC-scenario’s (vier graden opwarming deze eeuw) uiteraard als urgent. Ikzelf zou dat ook doen als ik de 4 graden in 2100 serieus nam. Drie graden in een eeuw is fors en zal zeker onvoorziene gevolgen hebben.
Anderen, zoals ik zelf, zien echter nog te weinig bewijs voor een dramatische opwarming in de komende eeuw en gaan uit van milde opwarming waaraan de mensheid en ook de natuur zich vrij makkelijk zal kunnen aanpassen. De opwarming sinds 1850 is een milde 0,8 graden en een versnelling daarvan is in geen velden of wegen te zien. Zoals bekend is er de afgelopen 15-20 jaar een vertraging. De troposfeer is met uitzondering van een sprong in 1976 nauwelijks opgewarmd.
Hoe dan ook, ik vond de gekozen metafoor een slecht begin om de ethische kant van het klimaatdebat te belichten (=doel van het programma).
Ik zelf gebruik de meteoriet wel eens als tegenvoorbeeld voor diegenen die zich erg op de worst case scenario’s voor klimaat baseren. We hebben de meeste meteorieten die in de buurt van de aarde kunnen komen namelijk goed in kaart gebracht en er is weinig reden voor alarm. Kleinere brokstukken van 50 tot 100 meter grootte kunnen we echter minder goed zien en het is mogelijk dat zo’n brokstuk de aarde zou raken. Valt zo’n brokstuk op Parijs of New York of in de oceaan, dan is de ramp niet te overzien. De vraag is nu: hoeveel zijn we bereid als wereldgemeenschap om dit risico verder in kaart te brengen en hoeveel geld zijn we bereid te steken in het detecteren en eventueel onschadelijk maken (als dat mogelijk is) van dergelijke kleiner meteorieten?
Kanker of koorts?
Een derde metafoor die geregeld gebruikt wordt is dat de aarde koorts heeft of kanker. De dit jaar overleden Wubbo Ockels gebruikte de metafoor in 2013 in zijn Springtij-lezing. Ik citeer een stukje:
Het derde perspectief is wat lastiger en ik hoop dat ik daar goed uitkom, want het is een beetje emotioneel. En dat is namelijk dat ik denk dat de aarde en wat er aan de hand is, het best vergeleken kan worden met kanker. De aarde heeft kanker. Als je de fundamentele eigenschappen van kanker neemt, dan zie je dat dat nu gebeurt. Kanker is een gewone cel van je eigen lichaam. Mensen zijn gewone mensen. Maar op een of andere manier gaat die kanker groeien op een manier, dat hij een truc heeft gevonden om niet dood te gaan terwijl hij eigenlijk dood hoort te gaan.
Op zichzelf een mooie vergelijking. Je kunt immers best stellen dat de mens als soort is gaan woekeren en andere soorten is gaan overwoekeren.
Weer anderen zeggen dat de aarde koorts heeft. Jan Paul van Soest publiceerde een boek met die titel en ook internationaal wordt de vergelijking veel gebruikt. Het voordeel van koorts is dat je meteen een associatie met opwarming hebt. Het nadeel van koorts als vergelijking is mensen – veel meer dan de aarde als geheel – binnen een nauwe bandbreedte moeten blijven rond 37 graden Celsius. Zowel te koud als te warm is ons snel fataal. De aarde heeft al heel wat extreem warme en extreem koude periodes doorstaan en bestaat nog steeds.
Wel zou een interessante vraag kunnen zijn hoeveel verhoging vindt je dat de aarde heeft in termen van koorts? Ik zou dan kunnen zeggen: 37,8. Lichte verhoging dus, maar mijn kinderen mochten ermee naar de crèche. Anderen vinden mogelijk dat het nu al een 39 of 40 graden koorts is.
Dat geeft dan vervolgens wel een opening naar wat volgens mij de meest relevante vraag van de uitzending had moeten zijn (maar het dus niet was). Namelijk, wat is op dit moment de gewenste behandeling voor de patiënt: gewoon uitzieken (laissez faire) of een chemokuur (zo snel mogelijk decarbonisatie van de economie)? Merk op dat sommige aanwezigen, zoals Marjan Minnesma, het ongetwijfeld met deze typering al niet eens is. Volgens haar kunnen we tegen geringe kosten in 2030 draaien op 100% duurzame energie.
Andere relevante vragen: hoeveel ben je bereid te betalen voor die “behandeling”? En moet die behandeling meteen beginnen of kijken we het eerst nog even aan?
Kortom, zoals bijna altijd bij dit soort complexe debatten, veel gemiste kansen. Maar toch een uitzending die je zeker moet gaan kijken, al is het maar vanwege de vele interessante gasten die aan tafel zaten: Deltacommissaris Wim Kuiken, Marjan Minnesma, Appy Sluijs (ja, alweer hij), Jean-Pascal van Ypersele, Herman Philipse, Jeroen van der Veer, Lucia van Geuns en Ed Nijpels.
Kijken dus, zo meteen om 20:25 uur op NPO2.
Voor zover ik weet is de aarde op dit moment in een warme fase van een ijstijd die al een aantal miljoenen jaren het klimaat beheerst. De normale gang van zaken voor de aarde is veel warmer. Dus ik denk eerder dat de patient aarde last heeft van onderkoeling.
Verder afkoelen zou VEEL nadeliger zijn voor het leven op aarde.
De ergste scenarios zijn “wat-als” science fiction horrorscenarios. Het IPCC moest wel 100 jaar vooruit kijken omdat de eerst 50 jaar er helemaal geen rampspoed is. De vraag is zelfs: “Hoe relevant is een scenario van langer dan dertig jaar?” Voer voor academici en futurologen. Ik zat in de vroege jaren zeventig op school en het jaar 2000 zou het helemaal worden, vliegende auto’s maar helemaal niets over mobiele telefonie of internet. In 1900 verwachtte New York onder te gaan aan bergen paardenuitwerpselen. Niemand had in 1945 de komst van het islamfundamentalisme voorspeld of de verdamping van communistisch Oost-Europa in… Lees verder »
Ik weet niet wat de makers van dit programma als doel hebben, maar er zijn al vele malen vergelijkbare programma’s gemaakt en ik denk niet dat veel hebben bijgedragen. Is toch een beetje preken voor eigen parochie. Lijkt een volgende poging om het onderwerp te adresseren op basis van het “knowledge deficit model” (zoek maar op wat het is en wat de problemen daarmee zijn). Maar goed, als je al zo vaak zonder succes geprobeerd hebt op deze wijze iets te bereiken dan getuigd het van intelligentie om het gewoon nog een keer te proberen. Het werkt niet, dus laten… Lees verder »
https://klimaathype.wordpress.com/2014/11/13/liveblog-achterkant-van-het-gelijk/
Reacties Hans Erren op de uitzending
@Honest Broker, zoiets aantonen is altijd erg lastig ivm de vele verstorende factoren. Had het Montreal protocol volgens jou nooit in werking moeten treden dan?
http://www.eo.nl/ditisdedag/radio/artikel/marcel-van-dam-is-nu-klimaatprofeet/ Van Dam is inmidels 76 jaar en heeft er al een roemruchte carrière in de politiek en de media op zitten. Het klimaatprobleem is nieuw voor hem. ‘Ik had dezelfde vooroordelen als de rest van de bevolking, tot ik me er in ging verdiepen. En ik ben me echt rot geschrokken. We zijn gewoon te laat.’ Volgens Van Dam is in debat gaan met klimaatsceptici zonde van je tijd. ‘97% van de klimaatonderzoekers is het er over eens dat klimaatverandering een probleem is. Men wil geen alarmist zijn, maar dat station is gepasseerd.’ Van Dam neemt zelf ook maatregelen… Lees verder »
Van Dam heeft een landgoed van 8 hectare, als iedereen zo ruim zou leven, zou de aarde te klein zijn.
“met gelijkgestemden krijg je geen discussie”. Die gedachte drong zich naarmate de uitzending vorderde ook steeds meer aan mij op. Niet zo gek misschien op een links feestje (Ed Nijpels is nauwelijks herkenbaar als VVD’er, net als Mark Rutte trouwens :-). Dit was geen debat. Gelijkgestemden zaten elkaar te versterken en bevestigen. Niemand die durfde zeggen dat Nederland zo’n 0,5% van de antropogene CO2 veroorzaakt, maar wel peperdure maatregelen zoals die malle windturbines in ons kikkerlandje aan de belastingbetaler opdringen. Hoeveel procent van de genoemde 80% voorstanders hiervan zal echt beseffen wat het (hem/haar) kost en wat het oplevert? Maar… Lees verder »
“Niemand die durfde zeggen dat Nederland zo’n 0,5% van de antropogene CO2 veroorzaakt” – dan heb je niet opgelet, want dat NL slechts een klein beetje bijdraagt is gezegd.
Ik heb wel iemand horen zeggen dat er nog maar acht echte sceptici zijn. Dat leek me wel weinig, maar ze komen kennelijk allemaal hier.
en nog eentje!
een uiterst klimaat-correct gezelschap. Discussie? Een kopjes-geven-partijtje.
De aarde heeft m.i. momenteel een heel klein beetje verhoging, maar de ‘doktoren’ stellen een dure onjuiste diagnose, laten ader bij de gewone burger en zijn van plan nog veel meer bloed (oftewel geld) af te tappen.
Scenario’s zijn mogelijke toekomsten, niets meer; 20 jaar is al veel (ik heb ze zelf ook gemaakt).
Wat ik miste is het op zijn minst noemen van de kernenergieoptie. Het is vaak gezegd, maar in potentie kan kernenergie zonder meerkosten (!) alle kolen- en gascentrales vervangen, en wel binnen relatief zeer korte tijd (25 jaar? Voorbeeld Frankrijk?) Dan komen er de standaard ‘bezwaren’ tegen kernenergie, maar die blijken allemaal overdreven te zijn wanneer men zich er echt in verdiept. Kernenergie zou voorts veel goedkoper kunnen worden indien veiligheidsmaatregelen zouden worden gebaseerd op wetenschap, in plaats van op ‘appeasement’ van de anti-kernenergiebeweging. Hier ligt een kostenbesparingspotentieel van 50% volgens experts (ten opzichte van de normale kosten van kernenergie… Lees verder »
Joris, ik ben wel een klimaatskepticus, maar ik deel je visie over kernenergie volledig.
Marcel, ik heb twee problemen met je verhaal. Die keren natuurlijk elke keer weer terug, maar ik moet toch weer even aanstippen waar je mijns inziens de mist ingaat: Ikzelf zou dat ook doen als ik de 4 graden in 2100 serieus nam. Drie graden in een eeuw is fors en zal zeker onvoorziene gevolgen hebben. Anderen, zoals ik zelf, zien echter nog te weinig bewijs voor een dramatische opwarming in de komende eeuw en gaan uit van milde opwarming waaraan de mensheid en ook de natuur zich vrij makkelijk zal kunnen aanpassen. Je sluit dus uit dat een dramatische… Lees verder »
@Neven Je past weer eens een moderne versie van de Godwin toe, door het lot van onze kinderen en kleinkinderen in de discussie te betrekken. Net alsof jij meer begaan bent met dat lot dan degenen die minder aanleiding zien voor drastische maatregelen, zoals Marcel. Jij claimt daarmee morele superioriteit. Dat is een een aanmoedigende stellingname, die verdere discussie doodslaat. En je doet ook net alsof alle risico’s helder genoeg zijn om nu tot weloverwogen besluiten te komen. En hoezo is een verandering van de temperatuur ‘fataal’ voor de menselijke samenleving? Je onderschat de veerkracht van de mens enorm. Er… Lees verder »
Kleine correctie van mijn bovenstaande bijdrage.
“Dat is een een aanmoedigende stellingname, die verdere discussie doodslaat.”
moet zijn
“Dat is een aanmatigende stellingname, die verdere discussie doodslaat.”
@Neven:
Niets mis met het voorzorgprincipe, maar waarom een mogelijk dreigend gevaar te lijf te gaan met technisch onhaalbare oplossingen?
Met tientallen miljarden zorgen voor de vermindering van de NL-CO2-uitstoot met een procentje, terwijl met minder kosten een veel grotere vermindering is te bereiken met kernenergie.
Mijn grootste zorg is de ondoordachte groene zorg.
@Neven: Er leven nu al veel Nederlanders in energiearmoede. Mensen die in een strenge winter zullen moeten kiezen tussen verwarming of eten. Dat lijkt mij juist een vorm van Russische roulette wat voor ‘onze kinderen’ en onze ouderen wel eens funest zou kunnen uitpakken. Alle alternatieve energieopwekking die energie in plaats van goedkoper alleen maar duurder maakt zullen een negatief effect hebben op de economie en juist degene waar jij zo voor opkomt het hartste treffen. Voor deze personen is het jaar 2100 van geen waarde als ze vandaag niet kunnen overleven. Net als Paul denk ik dat er voldoende… Lees verder »
@Paul Jij claimt daarmee morele superioriteit. Dat is een een aanmatigende stellingname, die verdere discussie doodslaat. Tja, ik vind het weer behoorlijk aanmatigend dat jij mij van morele superioriteit beschuldigt. Ik wilde alleen maar aangeven waar Marcels analogie spaakloopt. Hij zegt: Stel u bent ziek en u krijgt een behandeling voorgeschreven om te voorkomen dat die ziekte nog veel erger wordt. De analogie zou beter kloppen als je zou zeggen: Stel, je kind is ziek en krijgt een behandeling voorgeschreven om te voorkomen dat die ziekte nog veel erger wordt. Ikzelf zou een chemokuur misschien wel afwijzen, maar voor m’n… Lees verder »
Neven metaforen gaan nooit volledig op maar ze kunnen wel helpen om een beter beeld te krijgen van het soort risico’s waar we het over hebben. Meteorieten en klimaatverandering zijn in zekere zin uitersten van elkaar. De een, de meteorietinslag, is zeer kortdurend, kan hoge impact hebben, er valt nagenoeg niets tegen te doen op dit moment. Gelukkig is de kans op een grote ramp binnen een eeuw zeer gering. Klimaatverandering daarentegen gaat langzaam, de impact is veel lager (hoewel jij dat ongetwijfeld anders zal zien), er valt veel tegen te doen (zowel in termen als adaptatie als mitigatie). Overeenkomst… Lees verder »
Neven schreef:
“Maar dat soort verspilling is inherent aan een democratische samenleving.”
Het heeft niet zozeer met een staatsbestel te maken.
Oplossingen worden veelal doorgedrukt door niet terzake kundigen met oncontroleerbare beslissende invloed (zoals NGO’s).
Oftewel wijsheid vooraf, cq. dóórdenken ontbreekt.
de impact is veel lager (hoewel jij dat ongetwijfeld anders zal zien) Ik weet niet wat de impact zal zijn. Ik kijk naar de risico’s, en als je naar de risico’s kijkt, dan laat je je leiden door de worst case scenarios. Overeenkomst wat mij betreft is dat ook hier geldt dat de kans op een grote ramp binnen een eeuw gering is. Nog even afgezien van de al dan niet geringe kans (wat vanuit het perspectief van gedegen en verstandig risk management genoeg reden is om zoveel mogelijk actie te ondernemen): de tijd stopt niet na deze eeuw. Als… Lees verder »
Hoe komt het toch dat ondanks onderzoek door echte wetenschappers er nog steeds zovelen durven te zeggen dat het nog nooit zo warm is geweest.
http://youtu.be/glplSyZM7uE
Prof. Dr. Patzelt:Gletscher- und Waldentwicklung in alpinen Hochlagen in den letzten 10.000 Jahren
@Neven:
Mijn verzekeringsagent denkt mij ook zo te kunnen overtuigen.
Zijn premiegedreven risicomanagement is niet de mijne.
Vooralsnog is de kans op maatschappelijke schade op middellange termijn door ondoordachte maatregelen groter dan kans op schade op lange termijn.
Gekke afbeelding trouwens, de aarde is vol verlicht terwijl de zon aan de achterkant staat, kijk maar naar de maan rechtsboven. ;-)
Zo groot is die meteoriet, Hans! Het zonlicht wordt gewoon weerkaatst. :-P
Neven: “ik kijk naar de risico’s, en als je naar de risico’s kijkt, dan laat je je leiden door de worst case scenarios.” Dat kan je doen maar het ontbreekt een overtuigende redenering waarom men zich zou moeten laten leiden door “worst case”. Je kunt elke actie of weigeren actie te ondernemen welk een “gok” noemen en in abstracte zin is dat altijd ook zo. Maar dan gokken we eigenlijk altijd en heeft die term geen betekenis meer. Gokken heeft veel meer te maken op bewust grote risico’s nemen (men accepteert dus de waarschijnlijkheid van falen) en juist te kiezen… Lees verder »
@Herman: goed geformuleerd!
Als je altijd van het slechtste geval uitgaat, dan kom je tot niets. V.b.: vliegangst. Opwarmingsangst is vergelijkbaar.
Heb je enig idee hoeveel maatregelen er zijn genomen, en hoe streng de regelgeving is, om vliegen veilig(er) te maken? Of vlieg jij alleen maar in Tupolevs?
—
Herman, er staat in principe geen verkeerd woord in wat je schrijft, maar is het bedoeld als argument om niets te doen? Het gaat naar mijn mening niet om een poging tot vormen van de toekomst (op technocratische of totalitaire wijze), maar eerder om bepaalde toekomsten te voorkomen (die automatisch tot technocratie/totalitaire regimes leiden).
Neven, je vroeg aan mij betreffende mijn schrijfsel: “is het bedoeld als argument om niets te doen?” Ik denk dat ik uiteindelijk hier bezwaar maakte tegen het spreken over zaken als Toekomst, of Aarde of de Mensheid en dat soort Grote Termen. Maar ik stel voor wel degelijk naar deelzaken te kijken. Er is zoveel wat robuuster, efficiënter maar ook menselijker en minder “zeker” aangepakt kan en zou moeten worden. En dat formuleer ik bewust ietwat dubbelzinnig en breed toepasbaar. Wat misschien kun je alleen Zo praten over dat soort Algemeenheden. Het lijkt me trouwens een goed idee om minder… Lees verder »
Als toelichting op mijn vorige commentaar het volgende voorbeeld wat het voorgestelde begrip “gokken” in een ander daglicht zou kunnen stellen. De milieuminister van India Prakash Javadekar stelde gisteren: “Our growth cannot be compromised … poverty needs to be eradicated immediately. Poor people have aspirations. We must fulfill them. We must give them energy access. We cannot and nobody can question on this.” [Bron AFP]. Het onthouden van toegang tot goedkope energie zou ook spelen met vuur zijn: de sociale spanningen zouden binnen 20 of 30 jaar de spuigaten uitlopen in een land van 1,2 biljoen. En India is niet… Lees verder »
Je meldt dat een milde opwarming niet zo’n probleem is. Echter, je moet daarbij wil in ogenschouw nemen dat het verliezen van poolijs de opwarming vertraagd. De temperatuur stijgt niet significant, maar voor de overgang van ijs van 0 graden Celsius naar water van 0 graden Celsius is wel degelijk energie nodig. Ik denk dat het daarom beter is om over toename in entropie te spreken dan over opwarming in graden Celsius. Entropie is de totale energetische waarde, en die kan veranderen zonder een temperatuurverandering. Het geeft beter aan hoeveel meer energetische waarde de aarde opbouwt, doordat deze bijvoorbeeld minder… Lees verder »
Raymond, is het verdwijnen van landijs uit de gelderse vallei een probleem? Is het smelten van het ijsselmeer na een strenge winter een probleem? Is een strenge winter goed voor de biodiversiteit?
Klopt, het zijn retorische vragen.
Raymond
Hoezo het verliezen van poolijs ?
http://arctic.atmos.uiuc.edu/cryosphere/iphone/images/iphone.anomaly.global.png
http://nsidc.org/data/seaice_index/images/daily_images/S_stddev_timeseries.png
http://arctic.atmos.uiuc.edu/cryosphere/IMAGES/seaice.anomaly.antarctic.png
Zover ik weet straalt CO2 in alle richtingen uit. Een toename in CO2 zou er juist toe leiden dat er meer uitgestraald wordt.
En waar vinden we de hoogste CO2 concentraties?
http://www.bbc.com/news/science-environment-30399073
O ja En een gelukkig en voorspoedig 2015.