Het NOS Journaal van 20 uur (vanaf 12:48 minuten) maakte gisteravond een blunder in een kort item over het smelten van Groenland. Aanleiding was een persbericht van Nasa met als titel Satellites See Unprecedented Greenland Ice Sheet Surface Melt dat leidde tot een stroom aan nieuwsberichten. Kort samengevat komt het nieuws hier op neer: eerder deze maand was het even zo warm op Groenland dat het zelfs op 3 kilometer hoogte aan het oppervlak van de ijskap begon te smelten. Dat is vrij uitzonderlijk en gebeurde volgens een van de geraadpleegde wetenschappers voor het laatst in 1889.

Dit is wat het Journaal er gisteren van maakte, ik heb de gesproken tekst uitgeschreven. De plaatjes die genoemd worden door presentator Rik van de Westelaken zijn dezelfde als die bovenaan dit bericht staan.

Het ijs op Groenland smelt deze maand in recordtempo, blijkt uit opnames van de Nasa. Links zien we Groenland begin deze maand met in het rood het smeltende deel; het witte is nog ijs; rechts zien we Groenland nu, de ijskap is zowat verdwenen. Het ijs smelt veel sneller dan normaal en dat hoeft geen probleem te zijn, want zo snel als nu dat gebeurt eens in de 150 jaar en de laatste keer was in 1889. Pas als het volgend jaar weer gebeurt moeten we ons zorgen maken, zegt de Nasa.

Rik van de Westelaken zei het echt: ‘de ijskap is zowat verdwenen’. Welnu Rik, hier is een link naar de webcam van het Summit Station op Groenland. Vandaag ziet het er zo uit:

Als Rik voordat het Journaal begon via de webcam even poolshoogte had genomen (vergeef me de woordspeling) had hij kunnen weten dat het item helemaal de mist in ging. Voor de duidelijkheid: er ligt een pak ijs van zo’n drie kilometer dikte onder het Summit Camp.

Verspreking of blunder?
Een ‘blunder’ is best een zware term en daarom verdient deze kwalificatie enige toelichting. Was er bijvoorbeeld niet gewoon sprake van een kleine verspreking? Het Journaal is gedwongen om in zeer weinig tijd een item te behandelen en moet het onderwerp voor een breed publiek toegankelijk houden. Dat kan ten koste gaan van de exactheid.

Maar de uitgesproken tekst verraadt op twee plekken (de vet gemaakte) dat de redacteur die de tekst schreef werkelijk dacht dat al het ijs op Groenland plots weg was. Van de Westelaken zegt immers: ‘het witte is nog ijs’ om vervolgens bij het rechter plaatje op te merken dat ‘de ijskap zowat verdwenen is’.

‘Zowat’ slaat uiteraard op de 97% smelt uit het persbericht. Het woord ‘verdwenen’ is echter noch in het persbericht noch in de stroom nieuwsberichten terug te vinden.

Voor de goede orde, de Groenlandse ijskap bestaat uit bijna drie miljoen kubieke kilometer ijs en indien al dat ijs zou smelten dan zou de zeespiegel wereldwijd met ruim zeven meter stijgen.

Met dit gegeven in het achterhoofd wordt het slot van het item bijna absurdistisch:

Het ijs smelt veel sneller dan normaal en dat hoeft geen probleem te zijn, want zo snel als nu dat gebeurt eens in de 150 jaar en de laatste keer was in 1889. Pas als het volgend jaar weer gebeurt moeten we ons zorgen maken, zegt de Nasa.

Het woordje ‘het’ in de laatste zin verwijst in feite naar ‘de ijskap is zowat verdwenen’. Zoals gezegd zou dat 7 meter zeespiegelstijging geven. Vlak daarvoor merkt Van de Westelaken op dat ‘dat geen probleem hoeft te zijn’. Welnu, met 7 meter zeespiegelstijging in amper een week tijd (tussen het linker en rechter plaatje zit maar 5 dagen!) zouden we wel een klein probleempje hebben. Dan komen dit soort afbeeldingen uit de film van Al Gore toch nog van pas:

Meestal is er ook wel een geschreven nieuwsbericht op de NOS website over een item dat het Journaal haalt. Zo ook in dit geval. De kop Groenlands ijs verdwijnt als sneeuw voor de zon verraadt al dat het ook hier niet helemaal goed gaat. Zo staat er bijvoorbeeld:

Zo’n beetje elke kubieke meter ijs op het grootste eiland ter wereld is dus deze zomermaand gaan druppelen.

Welnu beste Emil (het stuk vermeldt alleen een voornaam, even googlen doet vermoeden dat het gaat om Emil van Oers), de Groenlandse ijskap bestaat uit bijna 3 miljoen kubieke kilometer ijs (= 3 x 10^15 m^3). Half juli werd er kortstondig smelt waargenomen aan het oppervlak van de ijskap. De ijskap strekt zich uit over een gebied van 1,7 miljoen vierkante kilometer, ofwel 1,7 biljoen (10^12) vierkante meter. Ervan uitgaande dat iedere kubieke meter aan het oppervlak aan het smelten is krijgen we 1,7 x 10^12 gedeeld door 3 x 10^15 is 0,06 procent. Dat is dus niet ‘zo’n beetje elke kubieke meter ijs’.

Emil gaat verder:

Omdat het ijs zo snel verdwijnt, werd er eerst getwijfeld aan de juistheid van de beelden.

Het persbericht vermeldt inderdaad dat de onderzoekers aanvankelijk niet konden geloven dat er op bijna heel Groenland sprake was van smelt aan het oppervlak. Wederom wordt het woord ‘verdwijnen’ niet gebruikt. Het persbericht is zelfs genuanceerd:

Researchers have not yet determined whether this extensive melt event will affect the overall volume of ice loss this summer and contribute to sea level rise.

Met andere woorden, er is alleen maar geconstateerd dat er op 12 juli 2012 vrijwel overal op Groenland wel sprake was van smelt aan het oppervlak. Of dat ook tot een verhoogde afname van ijs in 2012 zal leiden moet nog bepaald worden.

Oké nog eentje toe dan omdat we er maar geen genoeg van kunnen krijgen:

Het gebeurt ieder jaar dat de ijskap fors in omvang afneemt. Normaal gesproken met ongeveer de helft. Het meeste smeltwater verandert in de wintermaanden gewoon weer in ijs. Een klein deel stroomt de zee in.

Groenland verliest de laatste jaren naar schatting zo’n 100 kubieke kilometer ijs per jaar op een totaal van bijna drie miljoen kubieke kilometer. Dat komt neer op 0,003 procent. Ik weet niet of u dat ‘fors’ zou noemen, maar ik denk de gemiddelde lezer en luisteraar van de NOS niet. Stel dat uw inkomen met dit percentage zou dalen en u verdiende 3000 euro in de maand, dan komt dat neer op 10 cent per maand, een afname die niemand zelfs ook maar nieuwswaardig zou vinden.

Kritiek op NOS vanuit wetenschapsjournalisten
De blunder van het NOS Journaal komt op een pikant moment. Onlangs bracht een groep wetenschapsjournalisten (ik was zelf niet mee) vanuit de Vereniging van Wetenschapsjournalisten in Nederland (VWN) een bezoek aan de NOS om te pleiten voor meer inbreng van wetenschapsjournalisten op de redactie (er werken er nu nul op een totaal van 365 fte’s).

Overleg tussen NOS redactie en een dertigtal wetenschapsjournalisten

Wetenschapsjournalist Sander Voormolen deed verslag van deze bijeenkomst in NRC (ook hier te vinden) en daarop reageerde hoofdredacteur Marcel Gelauff van de NOS weer.

Gelauff schrijft in zijn repliek:

Alsof ik als hoofdredacteur niet geïnteresseerd zou zijn in feiten. Dat is onzin. Feiten proberen vast te stellen, journalistiek onderzoek en research, hoor en wederhoor doen we de hele dag. Dat is een kern van onze journalistieke taak. En dat moeten we ook willen doen.

Niet goed de feiten vaststellen is precies wat er fout ging bij het item over Groenland. Dit hoeft uiteraard niet perse door een wetenschapsjournalist te gebeuren, maar het is vrijwel uitgesloten dat een ervaren wetenschapsjournalist dit was overkomen.

[Update 15:50 uur; Oeps, GrowMyHair wijst er in de reacties op dat er een rekenfout zat in de omrekening van vierkante kilometer naar vierkante meter. Ik gebruikte een factor honderd en dat had natuurlijk een miljoen moeten zijn. Hetzelfde gebeurde bij de omrekening van kubieke kilometers naar kubieke meters, wat een miljard is en niet duizend. In de tekst staan nu de juiste berekeningen. Niet 6% zoals er aanvankelijk stond, maar slechts 0,06 procent van de kubieke meters is aan het smelten.]

[Update 2: NOS rectificeert, http://nos.nl/artikel/399207-ijskappen-op-groenland.html]

[Update 3: het nieuwsbericht op de NOS site, dat ook aan alle kanten rammelt is niet gecorrigeerd]

0 0 stemmen
Artikel waardering