Afgelopen woensdag organiseerde het ministerie van EZ een besloten sessie over het klimaatprobleem. Doel van de bijeenkomst was minister Henk Kamp bij te praten over de stand van de klimaatwetenschap en het klimaatdebat. Er waren twee afgevaardigden van het PBL, een van het KNMI en ikzelf. Voor de bijeenkomst gold de zogenaamde Chatham House rule, wat betekent dat ik niets kan melden over wat er ter plekke besproken is. Wel hebben zowel PBL/KNMI als ikzelf van tevoren informatie aangeleverd die wel openbaar is. Hieronder volgt mijn ingebrachte stuk integraal (of hier als pdf). De slides van mijn presentatie zijn hier te downloaden. KNMI/PBL is van plan hun stuk ook online te zetten op www.klimaatportaal.nl. Zodra dat gebeurt zal ik op hun stuk een reactie geven. [Update: hun stukken, zonder expliciete verwijzing naar de EZ-sessie, staan nu online: http://www.pbl.nl/nieuws/nieuwsberichten/2013/klimaatverandering-de-feiten-en-het-debat]
Informatie voor sessie Klimaatprobleem met minister Kamp
Woensdag 9 januari 2013, Ministerie van EZ
Overeenstemming
Over een aantal zaken bestaat overeenstemming. De CO2-concentratie stijgt door toedoen van de mens en zal blijven stijgen in de 21e eeuw. De CO2-concentratie is in honderdduizenden jaren niet zo hoog geweest. Verder terug in het verleden is de CO2-concentratie wel vele malen hoger geweest dan nu.
CO2 is een broeikasgas en heeft als zodanig de potentie om de aarde op te warmen. Het is nu warmer dan anderhalve eeuw geleden. Een deel van de opwarming is dus waarschijnlijk het gevolg van de toegenomen concentratie aan broeikasgassen in de atmosfeer. Mainstream en sceptische onderzoekers gaan ervan uit dat een verdubbeling van de CO2-concentratie sec (we zitten nu op een 40% toename sinds de start van de industriële revolutie) een theoretische opwarming zal geven van ongeveer 1 graad Celsius. Tot zover is er geen onenigheid. Het punt is alleen dat alle hierboven beschreven punten op zichzelf nog geen reden zijn voor grote zorg.
Debat
Het IPCC (als synoniem voor de mainstream klimaatwetenschap) gaat er echter vanuit dat de opwarming door het stralingseffect van CO2 versterkt zal worden door zogenaamde feedbackprocessen. De belangrijkste versterkingsfactoren zijn waterdamp (door opwarming meer waterdamp, wat zelf ook weer een broeikasgas is) en wolken (het idee is dat lage bewolking in de toekomst zal afnemen waardoor meer zonlicht het aardoppervlak bereikt wat dus leidt tot meer opwarming).
De versterking door waterdamp is plausibel. Probleem is alleen dat de ‘beste’ mondiale waterdampmetingen [1] de laatste 25 jaar nog geen trend laten zien:
De wolkenfeedback is hoogst onzeker, erkent ook het IPCC. Sommige sceptici denken dat wolken de opwarming door CO2 juist zullen dempen waardoor het opwarmende effect van een verdubbeling van de CO2-concentratie beperkt zal blijven tot een halve of een hele graad.
Dit is in een notendop het klimaatdebat. De mainstream opvatting is dat de klimaatgevoeligheid (de opwarming bij een verdubbeling van de CO2-concentratie) ongeveer drie graden is. Dat zou betekenen dat ons de komende eeuw nog wel één of twee graden opwarming te wachten staat. Sceptici betwisten deze ‘hoge’ schatting van de klimaatgevoeligheid. Zij verwachten slechts een geringe opwarming in de komende eeuw.
Hoofdconclusie van het IPCC
Het IPCC stelde in het vierde rapport in 2007 dat het zeer waarschijnlijk is dat het merendeel van de opwarming sinds 1950 door broeikasgassen veroorzaakt is. Dit was de hoofdconclusie van het rapport (vrij vertaald: de aarde warmt op en het komt door de mens). Deze claim is wat sceptici betreft omstreden. Hoe is het IPCC tot die conclusie gekomen? De volgende twee figuren uit het vierde IPCC-rapport leggen dat het beste uit:
De dikke zwarte lijn is de mondiale temperatuur. In de bovenste grafiek is de rode lijn het gemiddelde van alle klimaatmodellen dat het IPCC gebruikt. In dit geval zijn de modellen gevoed met zowel natuurlijke (zon/vulkanen) als antropogene (broeikasgassen/aerosolen) invloeden. De modellen zijn ogenschijnlijk goed in staat om de mondiale temperatuur te simuleren. De blauwe lijn onder laat het resultaat zien als dezelfde klimaatmodellen alleen gevoed worden met natuurlijke factoren (zon/vulkanen). De boodschap is dus: de modellen kunnen de recente opwarming alleen verklaren met het opwarmende effect van broeikasgassen. Je kunt ook nog zeggen: er is geen andere verklaring voor de recente opwarming dan de bijdrage van broeikasgassen.
Dit lijkt op het eerste gezicht zeer overtuigend bewijs. Toch zijn er flink wat kanttekeningen bij te plaatsen. Ten eerste wisten de modelleurs van tevoren al wat eruit moest komen. Ze hebben hun model derhalve kunnen ‘tunen’ om de gewenste uitkomst te krijgen. Inmiddels is bekend dat de verschillende modelgroepen dit ook daadwerkelijk gedaan hebben. Modelleurs weten uit ervaring hoe gevoelig hun model ongeveer is voor broeikasgassen (dat wil zeggen hoe snel de temperatuur in het model oploopt als CO2 toeneemt).
Modellen die alleen gevoed worden met broeikasgassen genereren teveel opwarming tussen 1970 en 2000. Dit wordt gecompenseerd met afkoeling door aerosolen (als gevolg van luchtverontreiniging). Gevoelige modellen gebruiken veel afkoeling door aerosolen, minder gevoelige modellen gebruiken minder afkoeling door aerosolen. De modellen krijgen dus min of meer dezelfde uitkomst op verschillende manieren.
Modelbouwers weten dat ze de mondiale temperatuur in ieder geval goed moeten krijgen. Maar daarmee vervalt de mondiale temperatuur in feite als criterium om de modellen achteraf mee te toetsen. Desondanks gebruikt het IPCC deze exercitie als ‘bewijs’ voor de bijdrage van broeikasgassen. Dat is krom, stellen sceptici.
Waar blijft de opwarming?
De CO2-concentratie is met 40% toegenomen. Maar ook andere broeikasgassen (zoals methaan en lachgas) dragen bij aan de opwarming. Omgerekend naar CO2-eenheden zou nu al 75% van het verdubbelingseffect van CO2 gerealiseerd moeten zijn. Met een klimaatgevoeligheid van drie graden zou er al zeker 2 graden opwarming moeten zijn. We hebben echter pas 0,8 graden opwarming gehad in de afgelopen anderhalve eeuw. Of zelfs minder als de kritiek van sceptici terecht is dat een deel van de gemeten opwarming het gevolg is van verstedelijking en andere socio-economische processen.
Het gat tussen de verwachte 2 en de opgetreden 0,8 graden opwarming wordt door het IPCC ‘gedicht’ met het afkoelende effect door aerosolen. De grootte van dit effect is echter nog heel onzeker. De laatste jaren wordt het afkoelende effect van aerosolen steeds verder naar beneden bijgesteld (minder afkoeling). Dit houdt in dat het gat tussen 0,8 en 2 graden opwarming met deze ‘wildcard’ niet meer gedicht kan worden. De logische conclusie is dan dat de klimaatgevoeligheid lager is.
Steeds meer studies (ook van mainstream onderzoekers), die puur gebaseerd zijn op de waargenomen opwarming van de afgelopen anderhalve eeuw komen, dan ook tot schattingen voor de klimaatgevoeligheid die aanzienlijk lager zijn, rond de 1,5 graden. Het IPCC blijft vooralsnog echter volhouden dat de waarschijnlijke range voor de klimaatgevoeligheid 2 tot 4,5 graad is en dat waardes lager dan 1,5 zeer onwaarschijnlijk zijn. Sceptici vinden dit een voorbeeld van de keizer die geen kleren aan heeft. Want hoe kan een waarde beneden de 1,5 graad zeer onwaarschijnlijk zijn als er degelijke studies verschijnen met waardes rond de 1,5 graad als beste schatting? De strijd hierover zal de komende jaren verder oplaaien.
Waar blijft de opwarming? Deel 2
De laatste jaren is er groeiende onrust over het gebrek aan opwarming in de laatste 15 jaar. De wereldtemperatuur lijkt op een plateau te zitten, de opwarming stagneert. In diezelfde periode is CO2 harder dan ooit gestegen. Er zijn geen grote vulkaanuitbarstingen geweest (die leiden tot kortstondige afkoeling) en ook de bijdrage van aerosolen is waarschijnlijk eerder afgenomen dan toegenomen. Er wordt volop gespeculeerd over de oorzaak van deze stagnatie, vooralsnog kun je zeggen dat the jury is out.
Klimaatmodellen zagen deze stagnatie niet aankomen. Sowieso kan je stellen dat klimaatmodellen, hoe goed ze op het oog ook overeen komen met de mondiale temperatuur, hoger uitvallen dan de werkelijkheid. Dat is goed te zien in onderstaande figuur:
In zwart de waargenomen mondiale opwarmingstrend in graden/decennium. In blauw de gemiddelde trend van de modellen. Paars is 95% onzekerheidsrange rond de waarnemingen. De blauwe stippellijn geeft de onzekerheid rond de modellen aan. De trend is steeds berekend vanuit het betreffende jaar tot aan augustus 2012. Dus het punt in 1975 is de trend over de periode 1975-2012.
Op alle momenten is de opwarming in de modellen groter dan in werkelijkheid. Vanaf midden jaren negentig begint de opwarmingstrend te dalen. De trend sinds 2001 en 2002 (inclusief de onzekerheidsmarges) valt zelfs helemaal buiten de range van de modellen.
Merk op dat de modellen de periode na 2000 niet hebben kunnen tunen en dat er over deze periode dus sprake is van een ‘voorspelling’.
Ik vraag klimaatonderzoekers in interviews vrijwel altijd hoe lang de stagnatie mag duren voordat ze gaan twijfelen aan de broeikashypothese. De antwoorden variëren van tien tot dertig jaar. Stel je voor wat er zou gebeuren als er werkelijk dertig jaar lang (dus tot 2025) geen opwarming te zien zal zijn. Kan je dan nog volhouden dat het twee voor twaalf is?
Vroege opwarming
Begin twintigste eeuw, van 1910 tot 1940, vond er ook opwarming plaats. Die opwarming was even groot als de recente opwarming. Klimaatmodellen kunnen deze opwarming niet goed simuleren:
Dus de modellen die we gebruiken om te ‘bewijzen’ dat de recente opwarming door broeikasgassen komt, zijn niet in staat een even grote opwarming een halve eeuw eerder te simuleren. CO2 kan geen hoofdrol gespeeld hebben omdat de CO2-concentratie pas na de tweede wereldoorlog flink is gaan stijgen. In alle eerlijkheid moet je concluderen dat klimaatonderzoekers nog geen idee hebben wat de oorzaak is van die ‘vroege opwarming’. Enige bescheidenheid zou ons derhalve sieren als het gaat om stellige uitspraken doen over de oorzaken van klimaatverandering.
De zon
Diverse klimaatsceptici vermoeden dat de zon een grotere rol speelt dan het IPCC tot nu toe aanneemt. Het IPCC schat dat broeikasgassen ongeveer twintig keer zoveel hebben bijgedragen aan de opwarming dan de zon. Sceptici gaan ervan uit dat er een (nog onbekend) versterkingsmechanisme moet zijn dat kleine veranderingen in de zon uitvergroot. In het (verre) verleden heeft de zon namelijk overduidelijk een grote rol gespeeld bij klimaatveranderingen en er is geen reden om aan te nemen dat de rol van de zon nu uitgespeeld zou zijn. Er verschijnen dan ook studies[2][3] die een groter deel van de opwarming aan de zon toeschrijven (ongeveer 0,3 van de 0,8). De klimaatgevoeligheid voor CO2 zakt daarmee tot zo’n één graad.
In 2008 is de zon vrij onverwacht in een dip geraakt. Zonnefysici houden er rekening mee dat de zon de komende decennia minder actief zal zijn. Onduidelijk is nog in hoeverre de huidige stagnatie van de temperatuur al met de dalende activiteit van de zon te maken heeft. Wat dat betreft staat ons wetenschappelijk gezien een heel interessante periode te wachten waarin een ‘koude’ zon gaat ‘duelleren’ met een toename van broeikasgassen.
Neerslag
Een warmere wereld zal gemiddeld gezien een nattere wereld zijn. Meer verdamping, meer neerslag. Ook op dit vlak blijkt de werkelijkheid echter weerbarstig. Neerslagmetingen sinds 1900 laten geen duidelijke trend zien. De verwachte toename is ook klein, in de orde van 1 à 2 procent. Sinds het satelliettijdperk zijn de metingen verbeterd. Hieronder een voorbeeld afkomstig van het Global Precipitation Climatology Project:
De hoeveelheid neerslag fluctueert behoorlijk, van maand tot maand en van jaar tot jaar. Over de hele periode van dertig jaar is er echter geen trend.
Extremen
In sommige gebieden neemt extreme neerslag toe, maar in andere gebieden af. Ook op dit vlak kun je (nog) niet spreken van een mondiale toename. Niet verrassend daarom is dat er ook geen toename is aan maximale rivierafvoeren en overstromingen. Ook andere weersextremen, zoals orkanen, komen niet vaker voor. Het IPCC heeft dat inmiddels ook erkend in het in 2011 verschenen SREX rapport. Ook is er geen toename in het aantal droogtes. Kortom, hoewel de mondiale temperatuur is gestegen en CO2 daar waarschijnlijk aan bijgedragen heeft leidt dat (nog) niet tot een toename van allerlei extreme weersomstandigheden.
Zeespiegel
Een van de weinige echt mondiale gevolgen van klimaatverandering is het stijgen van de zeespiegel. Het is redelijk onomstreden dat de zeespiegel de afgelopen eeuw ongeveer 18 centimeter is gestegen. Dit is ook ongeveer de trend aan de Nederlandse kust (bv Den Helder). Er wordt nog gesteggeld of de zeespiegelstijging in de loop van de 20e eeuw iets is gaan versnellen. De bewijzen daarvoor zijn niet sterk.
Sinds 1992 beschikken we over een mondiale metingen met behulp van satellieten. Die geven een iets hogere zeespiegelstijging voor de periode 1992 tot nu, zo’n 3 mm/jaar (i.p.v. de 1,8 mm/jr over de 20e eeuw). Recent meldde het Amerikaanse NOAA dat de stijging over de periode 2005-2012 echter slechts 1,5 mm/jr is. Het is nog verre van duidelijk of de ‘versnelde’ 3 mm/jr die de satellieten aanvankelijk maten een tijdelijke fluctuatie is of de voorbode voor een snellere toename van de zeespiegel in de 21e eeuw. Merk op dat voor een zeespiegelstijging van bijvoorbeeld een meter tussen nu en 2100 jaarlijkse stijgingen nodig zijn van 10 mm/jr, meer dan het vijfvoudige van de trend van de afgelopen eeuw.
Klimaatbeleid en energiebeleid
Een van de redenen waarom het klimaatonderzoek zo gepolitiseerd is geraakt is dat de klimaatwetenschap een te prominente rol heeft gekregen bij de politieke besluitvorming. Voorstanders van verregaand klimaatbeleid zijn vooral de IPCC-rapporten gaan gebruiken als verantwoording voor mitigatie. Tegenstanders van beleid (in de VS de Republikeinen) zijn daarom de wetenschap zelf aan gaan vallen.
Dit is fraai gedocumenteerd in een rapport van het Rathenau-instituut [4], dat laat zien dat er sinds de oprichting van het IPCC (in 1988) veel minder over klimaat is gedebatteerd in de Tweede Kamer dan ervoor. Er werd als volgt geredeneerd: het IPCC heeft gesproken en nu is het aan ons om te handelen. Minister Cramer van VROM zei nadat er fouten in het vierde IPCC-rapport waren ontdekt dat ze blindelings op het IPCC-rapport moest kunnen vertrouwen en dat ze geen fouten meer zou dulden. Het is een vreemde interpretatie van de rol van het IPCC want afgesproken door alle landen is dat de IPCC-rapporten beleidsrelevant maar ook beleidsneutraal zijn. IPCC-rapporten schrijven dus geen beleid voor, maar in de praktijk werden de rapporten wel als zodanig geïnterpreteerd.
‘Handelen’ was van meet af aan synoniem aan CO2-reductie (en de reductie van andere broeikasgassen). De redenering daarbij was/is dat je met mitigatie klimaatverandering kunt ‘voorkomen’. Adaptatie werd/wordt als een inferieure aanpak beschouwd. Het zou pas nodig zijn als mitigatie faalt.
Nu steeds duidelijker is dat allerlei weersextremen niet of niet aantoonbaar veranderd zijn, wordt ook duidelijker dat de ideeën over mitigatie en adaptatie helemaal mank gaan. Immers als de CO2-toename geen (aantoonbare) invloed heeft op overstromingen, dan zal CO2-reductie ook geen aantoonbaar beleidseffect hebben. Hetzelfde geldt voor droogte, hittegolven, orkanen, stormen etc. Voor rationeel klimaatbeleid snijdt het dus veel meer hout om ervan uit te gaan dat alle extremen die in verleden zijn voorgekomen opnieuw kunnen gebeuren en dat piekwaarden zelfs hoger uit kunnen vallen (eens in de 100, 200 of 500 jaar gebeurtenissen kunnen immers morgen plaatsvinden).
Vanuit het oogpunt van extremen is adaptatie voorlopig dan ook (zeker voor de komende decennia) het enige pragmatische antwoord. Onlangs nog vielen er duizend doden in de Filipijnen door een tyfoon. Met betere weersvoorspellingen, early warning systems voor de bevolking, betere huizen enz. kan het aantal slachtoffers dat bij toekomstige orkanen valt hopelijk naar beneden gebracht worden.
Een belangrijke conclusie is dat klimaatbeleid niet hetzelfde is/kan zijn als CO2-beleid. Als zodanig is het onverstandig om ‘klimaat’ een te grote rol te laten spelen bij energiebeleid. Het is op dit moment onbekend hoe we de wereldeconomie versneld kunnen decarboniseren, zeker als het gebruik van kernenergie daarbij niet gewenst zou zijn.
Doelstellingen als 80% CO2-reductie zouden in de praktijk neerkomen op het in gebruik nemen van ongeveer één nieuwe kerncentrale per dag tussen nu en 2050. Of als u wilt een veelvoud daarvan aan windmolens of zonnecentrales.
Slotconclusie
De CO2-concentratie in de atmosfeer stijgt door verbranding van fossiele brandstoffen. Het is nog allerminst duidelijk of dit zo’n groot effect zal hebben op het mondiale klimaat. De voortekenen zijn relatief gunstig, dat wil zeggen, die duiden erop dat het klimaat (aanzienlijk) minder gevoelig is voor broeikasgassen dan het IPCC tot nu toe aanneemt.
Adaptatie is voor de komende decennia sowieso de meest pragmatische vorm van klimaatbeleid. Mitigatie gaat gezien de groei van de wereldbevolking en wereldeconomie een heel lastige klus worden. We zullen moeten accepteren dat de CO2-concentratie de komende decennia tot eeuw zal blijven stijgen. Investeren in energie R&D ligt voor de hand. We kunnen nu niet voorzien welke technieken in 2050 voorhanden zijn om wel flinke stappen te kunnen zetten op weg naar decarbonisatie van de mondiale economie.
[1] Vonder Haar, T. H., J. Bytheway, and J. M. Forsythe (2012), Weather and climate analyses using improved global water vapor observations, Geophys. Res. Lett.,doi:10.1029/2012GL052094
[2] Nir J. Shaviv (2008); Using the oceans as a calorimeter to quantify the solar radiative forcing, J. Geophys. Res., 113, A11101, doi:10.1029/2007JA012989
[3] Ziskin, S. and Shaviv, N. J., “Quantifying the Role of Solar Radiative Forcing over the 20th Century”, Astrophysics and Space Science.
[4] http://www.rathenau.nl/publicaties/publicatie/ruimte-voor-klimaatdebat.html
Mooi overzicht, dank.
Ik heb nog steeds niet begrepen waarom een warmer klimaat slecht zou zijn. Warmer zal juist minder extremen geven. Afkoeling lijkt mij een veel groter probleem. Ik zie CO2 als voeding voor planten . Het kleine beetje extra CO2 dat mensen terug brengen in de natuur is eerder positief voor plantleven en dus ook voor de mens. De stralingswarmte van CO2 is ook niet in staat om de oceanen op te warmen. Alleen de zon is daartoe in staat. Zonder het opwarmen van de oceanen is het opwarmen van de Aarde niet mogelijk. Het CO2 verhaal klopt dus niet.
Wat betreft de invloed van de zon. Neem de volgende keer een knikker mee naar de bespreking en vraag dan aan de minister hoe groot de zon is als de knikker de Aarde voorstelt.
Goede presentatie. Realisme is dat het klimaatdebat nodig heeft. Ik denk niet dat een dergelijke presentatie 4-5 jaar geleden voor een minister had kunnen plaatsvinden (maar toen wisten we natuurlijk minder). Goed dat het landsbestuur zich van verschillende kanten laat informeren, maar ik denk echter dat een KNMI/PBL/Milieu lobby (op basis van een alarmistisch AR5) deze slag nog wel wint. (maar de oorlog niet meer) Er zijn simpelweg te veel ‘vested interests’ op het CO2 perspectief, ook in de ambtenarij. In ieder geval is het noodzakelijk is dat deze groep de aftocht kan maken met opgeheven hoofd, en dat wordt… Lees verder »
Leuke analyse, maar we missen hier met z’n allen toch een punt. Met business as usual gaat de CO2 concentratie van 270 ppm pre-industrieel via ongeveer 390 ppm nu richting de 1000 ppm en er is genoeg winbaar fossiel om naar tegen het jaar 2150 richting 2000 ppm te gaan. Nog even afgezien van verzuring van de oceanen, is het klimaatsysteem zo langzaam dat tegen de tijd dat we uitgevonden hebben wat de lokale afgeleide van het klimaat voor CO2 precies was, we die CO2 de eerstkomende duizenden jaren niet meer uit de atmosfeer krijgen, en de veranderingen over ons… Lees verder »
@Alex Vermeulen Je strooit erg gemakkelijk met een opmerking als “moedwillige misleiding”. Ik ben absoluut niet uit op moedwillige misleiding en neem dit soort aantijgingen daarom erg serieus. Kun je duidelijker aangeven om welke figuur het gaat en wat precies je probleem is? Je punt over duizelingwekkende toename van CO2 is een terechte kwestie. Wel vind ik dat je niet iedere discussie over klimaat moet doodslaan met de opmerking dat CO2 zodanig de pan uit zal rijzen dat al het klimaatonderzoek wat jouw betreft eigenlijk niet meer ter zake doet. We hebben in de afgelopen tien/vijftien jaar een aantal boude… Lees verder »
Marcel, ben blij om te lezen dat er inmiddels ook onder sceptici niet meer wordt ontkend dat er sprake is van opwarming door de uitstoot van CO2 uit fossiele brandstoffen. En dat we afgelopen jaren allerhande claims hebben zien sneuvelen door onvolledige modellen e.d. daar zijn we het ook snel over eens. De rest van je betoog is gebaseerd op de aanname dat dit alles geen punt is van grote zorg. Ik ben het echter met Alex hierboven eens dat het wel zorgelijk is dat we doorgaan met de grootschalig uitstoten van een gas dat leidt tot toename van het… Lees verder »
Marcel, Waarom kijk je voor bepaling van de klimaatgevoeligheid alleen naar de modellen en data over de afgelopen eeuw(en)? Als je uitgaat van een lage klimaatgevoeligheid, maar ook naar paleo-data kijkt, hoe verklaar je dan de sterke samenhang tussen CO2, temperatuur en zeespiegel? Hoe verklaar je de opwarming van ca 5 graden van laatste ijstijd tot nu, met 120 m zeespiegelstijging, als CO2 inderdaad zo weinig effect heeft als jij aanneemt of vermoedt? En zelfs als je uiteindelijk gelijk zou hebben met dat vermoeden of die aanname, hoe kun je er op dit moment voldoende zeker van zijn om een… Lees verder »
PBL/KNMI hebben hun stukken en presentaties nu ook online gezet:
http://www.pbl.nl/nieuws/nieuwsberichten/2013/klimaatverandering-de-feiten-en-het-debat
Lennart van der Linde Waarom weet je zo zeker dat CO2 de oorzaak is van de opwarming? Hebben we de laatste 10k jaar niet meerdere grote temperatuurschommelingen gehad? (GISP2 Groenland ijs data) Waarom praten we als het warm is altijd over ‘het klimaat’ en als het koud is over ‘het weer’? De IPCC praat al jaren niet meer van opwarming. Het is nu verandering. Volgens mij verandert het klimaat altijd. Het wordt kouder of het wordt warmer het blijft nooit hetzelfde. Maar ja het IPPC daar moet ik in vertrouwen net als de regering daar moet je in vertrouwen die… Lees verder »
Het helpt om even naar deze presentatie van het Global Carbon Project te kijken, helemaal up to date met data tot aan 2011 (4 MB groot). Pagina 7 is het belangrijkst voor de discussie hierboven, met daarin de forcering voor verschillende projecties en de bijbehorende opwarming volgens IPCC modellen, en de fossiele brandstof uitstoot die boven het hoogste scenario zit. Halveer de getallen voor opwarming als je denkt dat de klimaatgevoeligheid 1.5 graad is. Marcel, ik ben het niet eens met je opmerking naar Alex dat dit naar voren brengen gelijk de discussie over klimaat doodslaat, die is springlevend zoals… Lees verder »
Robert,
Op basis van de beschikbare klimaatwetenschap lijkt het verband tussen temp en CO2 me zeer aannemelijk en zie ik geen andere goede verklaring voor dat verband. Maar als jij die wel kent, hoor ik die graag. Uiteraard blijf ik ook benieuwd naar de verklaring van Marcel.
Guido, dank, interessante presentatie, mooi overzicht van de stand van zaken mbt emissies. Feit blijft dat – als we de klimaatdiscussie even overslaan – mitigatie op dit moment vrijwel kansloos is en we moeten oppassen voor energie die te duur wordt (Europa begint dat nu zelfs al te voelen en de onderkant van de samenleving is altijd de dupe, zoals Eschenbach hier http://wattsupwiththat.com/2013/01/13/we-have-met-the-1-and-he-is-us/ goed verwoord). Dus energie moet goedkoper worden om welvaart te laten stijgen, stijgende welvaart zal leiden tot betere adaptatie. Wie weet hoe je mitigatie kunt combineren met dalende energieprijzen heeft de sleutel naar de oplossing in handen.… Lees verder »
Dank voor de heldere uitleg (het lijkt bijna wel of ik de klimaatdiscussie begrijp…). Moet ik nu uit je allerlaatste regel opmaken dat je “decarbonisatie van de wereldeconomie” op zich wel een na te streven doel vindt? Zo ja, waarom dan? De kern van je verhaal is toch dat de invloed van CO2 op de mondiale temperatuur minder lijkt te zijn dan wordt aangenomen? Als dat zo zou zijn, wat is dan de noodzaak om te “decarboniseren” (er van uitgaand dat je daarmee terugdringen van fossiele brandstoffen bedoeld)?
Laten we eens naar Venus gaan. CO2 96.5% oppervlakte temperatuur 462 ºC oppervakte druk 92 bar hPa. Dus het is voor iedereen duidelijk dat de hoge temperatuur op venus wordt veroorzaakt door CO2. Maar er is een probleem. De energie van de Zon dringt niet door tot het oppervlak van Venus.http://mc-computing.com/qs/Global_Warming/Venus.html De conclusie van de schrijver van het geheel is dat de temperatuur zo hoog is omdat de interne warmte van de planeet (dunne korst) het oppervlak van de planeet opwarmt maar dat deze warmte niet kan worden afgegeven aan het heelal.Hij zegt er wel bij dat de korst van… Lees verder »
Beste marcel, Wetenschap gaat over wat we vinden/meten. Politiek gaat over wat wij willen. Als je die twee disciplines gaat vermengen zoals in het IPCC proces dan creëer je ernstige problemen. Bijvoorbeeld de wetenschappelijke methode gaat uit van het formuleren van een hypothese; de wetenschappelijke activiteiten hebben dan betrekking op het falsifiëren van die hypothese. In de zogenaamde “post-normal”wetenschap gebruikt o.a. door het IPCC gaat het over het bewijzen van de geformuleerde hypothese. Nu de opwarming der aarde al zo’n 18 jaar plus stilstaat (data) lijkt me dit een duidelijke afwijzing van de gebruikte modellen (leveren voorspellingen). Aangezien het weer/klimaat… Lees verder »
Robert, “Maar er is een probleem. De energie van de Zon dringt niet door tot het oppervlak van Venus” Dat doet er niet zoveel toe als je blijkbaar denkt. Het kortgolvige zonlicht wordt immers geabsorbeerd in de atmosfeer van Venus, en verhit daarmee ook het oppervlak. Net als de atmosfeer op aarde is die op Venus nóg minder doorzichtig voor langgolvige straling als voor kortgolvig licht. Gezien vanaf een positie buiten de atmosfeer, komt die langgolvige straling dus van een hoger (koeler) punt in de atmosfeer dan waar het zonlicht geabsorbeerd wordt. En met dat verschil heb je het ‘broeikasgas-effect’.… Lees verder »
Nog even voor de goede orde: ca. 10% van het binnenkomend zonlicht bereikt het oppervlak van Venus. Dit is een gevolg van de verstrooiing in de atmosfeer – het is indirect, diffuus licht. Donker is het er zeker niet, zie bijv. de Venera probes.
Marcel, Het lijkt erop dat je er vrij goed in bent blijkbaar lastige vragen niet te beantwoorden. Maar misschien/hopelijk vergis ik me. Wat vind je van het nieuwe onderzoek van Foster en Rohling over het verband tussen CO2 en zeeniveau: http://www.pnas.org/content/early/2013/01/03/1216073110.abstract Zie hier hun persbericht: http://noc.ac.uk/news/new-study-documents-natural-relationship-between-co2-concentrations-sea-level Hun conclusie is dat het waarschijnlijk is (68% betrouwbaarheid) dat bij 400 ppm het zeeniveau uiteindelijk 9-31m zal stijgen, met circa 24m als meest waarschijnlijke uitkomst. Dit betekent dus een circa 84% kans dat bij 400 ppm het zeeniveau op termijn (eeuwen/millennia) minimaal 9m zal stijgen. Bij 350 ppm is de kans (volgens dit… Lees verder »
Lennart, Mijn tijd is ook beperkt, het is nooit onwil als ik niet of niet snel genoeg (in jouw ogen) reageer. Je stelt ook meteen zoveel vragen. Hieronder wat gedachten: “Waarom kijk je voor bepaling van de klimaatgevoeligheid alleen naar de modellen en data over de afgelopen eeuw(en)? Als je uitgaat van een lage klimaatgevoeligheid, maar ook naar paleo-data kijkt, hoe verklaar je dan de sterke samenhang tussen CO2, temperatuur en zeespiegel? Hoe verklaar je de opwarming van ca 5 graden van laatste ijstijd tot nu, met 120 m zeespiegelstijging, als CO2 inderdaad zo weinig effect heeft als jij aanneemt… Lees verder »
Energie is een noodzakelijk goed. Armere huishoudens geven een groter deel van hun inkomen uit aan energie. Elke prijsverhoging van energie treft daarmee het armste deel van de bevolking het hardst.
Als zo’n prijsverhoging het resultaat is van een koolstofbelasting dan heeft de overheid in principe genoeg extra geld beschikbaar om uitkeringen te verhogen en de loonbelasting te verlagen zodat dit effect geneutraliseerd wordt.
Als zo’n prijsverhogen het resultaat is van emissiehandel of directe regulering van de energiemarkt, dan heeft de overheid geen extra geld beschikbaar.
Marcel, Fair enough, tijd is inderdaad beperkt. Het meest recente overzicht van klimaatgevoeligheid obv paleo-data komt van PALAEOSENS: http://www.nature.com/nature/journal/v491/n7426/full/nature11574.html#/supplementary-information Ik zal het artikel naar je mailen. Ze vinden eenzelfde range als IPCC AR4. Een relatief hoge gevoeligheid lijkt me daarom niet zomaar uit te sluiten. Of je onzekerheden nu hoger of lager inschat, ze werken m.i. steeds twee kanten op, dus risico op hogere gevoeligheid wordt bij grotere onzekerheid alleen maar groter, lijkt mij. Carbon tax teruggeven via inkomstenbelasting vind ik ook een goede manier om hem in te voeren. Over de gewenste hoogte zullen we dan waarschijnlijk nog wel… Lees verder »
Richard Tol,
Jij bent dus voorstander van een ‘budget-neutral CO2 tax’?
Dat is een vergelijkbaar voorstel als wat JIm Hansen al tijden propageert: een koolstofbelasting die 100% teruggaat naar de belastingbetaler door lagere loonbelastingen. Eén effect is dat CO2-arme energieopwekking relatief voordeliger gaat worden, ander voordeel is dat arbeid (bijvoorbeeld om aanpassingen en mitigatie te realiseren) ook goedkoper wordt. Investeren in low-carbon energieopwekking heeft dan een beter toekomstperspectief.
Een alternatief is wellicht een extractie-heffing op fossiele brandstoffen, direct aan het begin van de keten. Geen idee hoe dit zich verhoudt tot een koolstofbelasting voor de energieleveranciers.
Dank voor je bijdrage.
@Verlinde
Klimaatverandering en de wenselijke grootte van de staat zijn twee verschillende problemen. Klimaatbeleid mag dus niet aangegrepen worden om de regering te vergroten of te verkleinen.
Voorstellen voor een koolstofbelasting gaan terug tot Pigou, Baumol en Nordhaus. Hansen heeft dat idee later opgepikt.
Een belasting op consumptie (in tegenstelling tot extractie, productie, of handel) heeft twee voordelen: het werkt marktmacht tegen in plaats van in de hand, en het verstoort de internationale handel minder in geval niet alle landen een koolstofbelasting invoeren.
Marcel Crok: “De versterking door waterdamp is plausibel. Probleem is alleen dat de ‘beste’ mondiale waterdampmetingen [1] de laatste 25 jaar nog geen trend laten zien:” Marcel, heb je weer WUWT gelezen en dat zonder de commentaren te lezen, waar meestal iemand helpt en op de fouten en misinformatie wijst? Heb je het beeld met 25 jaar water damp gevonden door de WUWT gastpost van Forrest M. Mims III? De Filenaam heet vonderhaar-et-l-20121.jpg. In zijn GRL artikel uit 2012 schrijft Vonder Haar: “The results of Figures 1 and 4 have not been subjected to detailed global or regional trend analyses,… Lees verder »
Marcel, Het onderzoek van von der Haar is gericht op regionale variaties in waterdamp, in essentie op hetzelfde moment/seizoen of over korte tijdsintervallen. De datasets die hij gebruikt zijn van afzonderlijke instrumenten en van separate (niet-homogene) datareeksen afkomstig. Dat maakt deze geheel ongeschikt om er langjarige trends over de mondiale ‘colum integrated water vapor’ op te baseren. Von der Haar geeft dit zelf al aan in zijn artikel – deze reeksen zullen eerst gehomogeniseerd moeten worden om de verschillen in ‘satellite sampling’ te kunnen corrigeren. Uiteraard zijn er langjarige datareeksen, gebaseerd op radiosondes sinds begin jaren ’70. Deze laten een… Lees verder »
MC Staat: “Omgerekend naar CO2-eenheden zou nu al 75% van het verdubbelingseffect van CO2 gerealiseerd moeten zijn. Met een klimaatgevoeligheid van drie graden zou er al zeker 2 graden opwarming moeten zijn. We hebben echter pas 0,8 graden opwarming gehad in de afgelopen anderhalve eeuw.” Deze berekening is fout. Je vergelijkt de evenwichtsklimaatgevoeligheid (equilibrium climate sensitivity, ECS) met den transiënte klimaatgevoeligheid. Een klimaatgevoeligheid (ECS) van 3 graad betekend dat als de huidige concentratie van broeikasgassen constant blijft, op den duur we een opwarming van 2 graad zullen zien. Het duurt echter een lange tijd totdat deze opwarming is bereikt, vooral… Lees verder »
Het valt me op dat er niet over het ijs op de polen gesproken wordt. Dat is toch duidelijk sneller aan het smelten dan werd voorspeld. En het zorgt voor verdere opwarming door een verlaagde terugkaatsing van het zonlicht en omdat er allerlei gassen uit de bevroren bodem ontsnappen.
@venema @verlinde Victor, in dit geval ben ik al een tijdje met het onderwerp bezig wat onder andere leidde tot een gastblog bij Pielke: http://pielkeclimatesci.wordpress.com/2011/04/25/water-vapor-feedback-still-uncertain-by-marcel-crok/ Pielke heeft ook contact met Forrest Mims, dus indirect ben ik vrees ik ‘schuldig’ aan het feit dat Forrest Mims WUWT heeft gehaald. Ik vraag me af of je zelf nu niet wat te snel geoordeeld hebt. In de gastblog citeer ik ook uit een e-mail van Vonderhaar uit 2011: “We have most definitely never said the preliminary NVAP data show a negative trend and anyone who does is making a false scientific statement. All… Lees verder »
Victor, lees http://journals.ametsoc.org/doi/pdf/10.1175/2009JCLI3461.1 eens; toen dit stuk uitkwam heb ik contact gehad met Schwartz en hem ook verteld over bv de uitlatingen van Graeme Stephens dat indirect aerosol forcing vrijwel nul is (gebaseerd op de Cloudsat en Calipso metingen). Deze waarde van Stephens is helaas nog altijd niet gepubliceerd (ik heb wel een presentatie waarin hij het zegt). AR5 komt nu wel met aanzienlijk lagere schattingen voor aerosol forcing (was -1,2 in AR4 en nu 0,7 in AR5). In termen van de Schwartz paper betekent dit dat de discrepantie tussen de verwachte en de opgetreden opwarming niet langer toegeschreven kan… Lees verder »
Victor
heb je dit stuk inmiddels gelezen?
http://bishophill.squarespace.com/blog/2012/12/19/why-doesnt-the-ar5-sods-climate-sensitivity-range-reflect-it.html
Lewis heeft ook gereageerd op RealClimate. Gavin ontdook de confrontatie in mijn optiek.
Marcel
Marcel, jouw cruciale zin zegt dus heel erg duidelijk, dat zelfs als de dataset geen problemen met foute trends door inhomogeniteiten zou hebben, zou het nog altijd te kort zijn om een trend van 1% per decade te onderscheiden van geen trend. We kunnen dus niets zeggen over de trend op basis van deze de NVAP data. “Niets kunnen zeggen over de trend” is *niet* hetzelfde als “er is geen trend”. MC: “Victor, lees http://journals.ametsoc.org/doi/pdf/10.1175/2009JCLI3461.1 eens;” Het was neutraler gewezen als je niet direct de PDF had gelinkt, maar de hoofdpagina van dat artikel. Daar kan je dan direct antwoord… Lees verder »
Nee ik lees Bishop Hill niet. Je moet oppassen dat je niet te veel afval leest. Later weet je vaak niet meer of een idee uit een betrouwbare bron kwam of niet.
WUWT lees ik af en toe. Anthony Watts schrijft regelmatig over klimaatdata van weerstations en homogenisering. Daar heb ik verstand van. En WUWT is tenminste grappig. “From the IPCC science is settled department!” Maar tegelijk ook treurig.
@venema @verlinde Helaas, Vonderhaar wil er niet veel over zeggen op dit moment, hij schrijft: “Other than our published GRL paper I cannot say more pending further analysis of the NVAP-M dataset, now in progress. In my opinion the NVAP-M is the largest, most extensive ( ocean + LAND , truly global ) and most well-documented water vapor data set available today.” Ik vroeg hem of hij teleurgesteld was dat IPCC in AR5 zijn paper en dataset niet noemt. Daar wil hij (blijkbaar) geen antwoord op geven. Ik lees in zijn antwoord dat hij wel degelijk teleurgesteld is. Het is… Lees verder »
NVAP-M is ook een hele mooie dataset waar je veel mee kan doen, maar op het moment kan je er uit helaas nog geen trend berekenen. Dat het AR5 dus zijn paper niet noemt is normaal. Het AR5 bekijkt of het klimaat verandert en daarover kan NVAP-M helaas niets zeggen.
De IPCC rapporten zijn al dik genoeg, ze berichten ook niet over al mijn artikelen over wolken en stralingstransport die ooit wellicht tot relevante resultaten leiden. Ik vind dat normaal.
Dank voor je antwoord Marcel. Mijn blijkbaar niet duidelijke verwijzing naar de 5de figuur gaat om deze: http://bobtisdale.files.wordpress.com/2012/04/figure-12.png?w=640&h=417. Hier is duidelijk gezocht naar twee punten in de tijd waar eerst de blauwe lijn een lokaal minimum heeft en de rode een lokaal maximum en even verder het juist omgekeerd is. Vervolgens worden door de extremen twee maximaal afwijkende lijnen doorgetrokken over de hele periode. Zo doe je dus geen trend analyse! Als je dat wel blijft doen na hier meermalen op gewezen te zijn kan ik niet anders dan concluderen dat hier moedwillig gebruik gemaakt wordt van misleidende methoden. Ik… Lees verder »
vrienden
Mr Indiana Hansen van GISS heeft zelf bewezen dat CO2 niet de reden is van de ‘opwarming’ .
http://stevengoddard.wordpress.com/2013/01/17/hansen-proves-that-man-made-co2-has-nothing-to-do-with-climate/
Natuurlijk weten ze sinds die tijd véél meer van het klimaat en ze zouden zich nu zeker niet zo vergissen als toen.
Vandaar dat we de data van de MET Office dus serieus moeten nemen .
http://blogs.shell.com/climatechange/wp-content/uploads/2013/01/Global-Annual-Temperature-UK-Met-Office.jpg
Open Mind illustreert het kersen probleem van Bob Tisdale, duidelijk en polemisch.
Geachte heer Crok, wellicht heb ik m
Geachte heer Crok, wellicht heb ik mijn eerdere reactie onduidelijk geformuleerd. Het was als vraag bedoeld. Namelijk of U ook van mening bent dat het noordpoolijs sneller smelt dan verwacht, wat volgens U de gevolgen daarvan zijn en waarom U het niet belangrijk vond om de minister erover te informeren.
Marcel, bedankt voor reply en excuses voor de late reactie. Uiteraard, met schone en goedkope energie zou er geen discussie meer hoeven te zijn. Met je argument dat duurdere energie grote gevolgen heeft voor de onderkant van de samenleving ben ik het niet per se mee eens, zie het commentaar van Tol. Voor zich ontwikkelende economien (waar de groei in emissies nu ook zit) is dat trouwens een ander verhaal. Dus, alle hens aan dek om schone en goedkope energie te gaan ontwikkelen en degenen die we hebben uitbreiden! En dat is net waar m.i. geen prioriteit aan gegeven wordt… Lees verder »
M. van Delft Wat er in het Arctisch gebied gebeurt is heel interessant en het is op dit moment een van de opvallende veranderingen in het klimaat. Zie ook de discussie op climatedialogue.org. Ik kreeg 15 minuten bij de minister en aan mij was de taak om aan te geven wat voor zwakke plekken er in het mainstream verhaal zitten. Dit is niet een overduidelijke zwakke plek omdat het past in het beeld van een warmer wordende wereld. De toename van zeeijs rond Antarctica is wel een zwakke plek in het broeikasverhaal. Ik zie de veranderingen op de Noordpool overigens… Lees verder »
Guido, we zouden de paper van Schwartz die ik hierboven ergens noem erop na moeten slaan (daar staat dat getal van 2 graden in) maar ook die houdt rekening met ocean heat content en dus gaat het in dit geval ook weer om schattingen voor ECS.
Het gaat om deze paper: http://journals.ametsoc.org/doi/pdf/10.1175/2009JCLI3461.1
gr Marcel
Volgens velen van U smelt het noordpoolijs sneller dan verwacht. Is deze bewering wel juist? Hebben we het over smelten of afvoer (wind/stroming) van het meerjaren ijs? Uit de volgende beelden blijkt duidelijk dat het meerjaren ijs langs de kust van Groenland de Atlantische Oceaan wordt ingeduwd.http://www7320.nrlssc.navy.mil/hycomARC/navo/arcticict_nowcast_anim365d.gif Zolang we dus met dit stromingspatroon te maken hebben zal het moeilijk zijn meerjaren ijs langer in het poolgebied vast te houden. Dat ondanks dat de ijsgroei ook deze winter weer enorm is geeft te denken.
@Alex Vermeulen
De pulsrespons van CO2 in de atmosfeer heeft een halveringstijd van slechts 55 jaar. Dus over honderd jaar is van jouw bijdrage al 75% permanent verdwenen uit de atmosfeer.
De toename van zeeijs rond Antarctica is wel een zwakke plek in het broeikasverhaal.
O ja? Vertel.
@Hans Erren: Er is niet een tijdsconstante voor de pulsresponse voor CO2. Zie het ACPD artikel nu onder discussie van Joos et al: “The CO2 response shows the known rapid decline in the first few decades followed by a millennium-scale tail. For a 100 Gt C emission pulse, 24 ± 10% is still found in the atmosphere after 1000 yr; the ocean has absorbed 60 ± 18% and the land the remainder.” De responstijd hangt ook nog eens af van wanneer en hoeveel je in de atmosfeer brengt. Joos, F., Roth, R., Fuglestvedt, J. S., Peters, G. P., Enting, I.… Lees verder »
Dank voor een duidelijke presentatie en overzicht van pro/cons van modellen.
Ben zelf geologisch modeller: ervaring daar is ‘all models are wrong (in terms of predicting the future of complex systems with limited data/understanding), but some models are useful (to evaluate alternative future development options)’.
Wellicht dat het dus ook in de klimaat modellen nuttig kan zijn om meer aandacht te geven aan onzekerheden, en hun impact op verschillende mitigatie / adaptatie opties, en welke extra of nieuwe data nodig is om modellen te verbeteren….
Ik zie dat je in een tweet over Kamp deze week naar dit srtikel verwees. Waarom weet ik niet, wie bovenstaande nog eens leest ziet hoe zeer er weer eens is ge-kersenplukt. Vooral die grafiek van Lucia Liljegren is beschamend en tranentrekkend. Geen wonder dat ze inmiddels niet meer serieus blogt over klimaatverandering.
Je moet die grafiek maar eens opnieuw maken, maar nu met de cijfers van vandaag. Geen daling meer te zien. Pff, helemaal weg, al je argumenten over een “pauze” zijn in 4 jaar tijd volledig weggeblazen door de realiteit.
Waar praat je over Jan? Zo kun je bij elke weersverwachting wel weer oude blogs gaan updaten in de commentaarsectie (ook een vorm van trollen).
Als je trouwens de CFSv2 en de meeste ENSO projecties erbij pakt lijkt er een stevige La Niña aan te komen. En weg zijn je argumenten weer in dat geval. Kom terug over vier jaar zou ik zeggen! Dan valt er waarschijnlijk weer volop te speculeren over de exacte duur en betekenis van 20+ jaar pauzes in temperatuurgrafieken.